Tính đến giữa tháng 7/2022, xuất khẩu cá tra Việt Nam sang thị trường EU đạt gần 122 triệu USD, tăng 91% so với cùng kỳ năm 2021 và vượt kim ngạch cá tra năm 2021 sang thị trường này (106 triệu USD). Đây là tín hiệu đáng mừng cho ngành cá tra sau một thời gian dài XK sang EU liên tục sụt giảm từ năm 2010 trở lại đây.
EU từng là thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất của Việt Nam với doanh số cao nhất đạt 511 triệu USD vào năm 2010, chiếm 36% kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam. Cá tra Việt Nam cũng chiếm 22% thị phần cá thịt trắng nhập khẩu vào EU thời điểm đó. Cá tra thực sự được coi là đối thủ cạnh tranh của một số loài cá trắng phổ biến khác ở châu Âu
Kể từ khi cá tra được đưa vào danh sách đỏ của WWF vào năm 2010, cùng với chiến dịch truyền thông bôi nhọ ở một số nước châu Âu với các bài báo, chương trình truyền hình phản ánh sai sự thật, tiêu cực về nghề nuôi cá, xuất khẩu cá tra Việt Nam sang thị trường này sụt giảm nghiêm trọng chưa từng thấy . Đến năm 2021, xuất khẩu cá tra sang EU chỉ đạt hơn 106 triệu USD, chiếm 7% tổng xuất khẩu cá tra của Việt Nam. Tại thị trường nhập khẩu cá thịt trắng EU, cá tra Việt Nam chỉ chiếm 1,6% thị phần.
Năm 2020, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) có hiệu lực từ ngày 1/8 mang đến cơ hội lớn cho xuất khẩu thủy sản sang thị trường này, trong đó có cá tra. Theo đó, mặt hàng cá tra sẽ được giảm thuế theo lộ trình 3 năm. Riêng lộ trình cắt giảm thuế đối với cá tra xông khói sẽ là 7 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực. Đáng tiếc, do đại dịch Covid 19, lợi thế về thuế quan đã không thúc đẩy xuất khẩu cá tra sang EU gia tăng trong giai đoạn 2 2020 – 2021. Giãn cách xã hội và phong tỏa khiến mảng dịch vụ ăn uống – kênh tiêu thụ lớn nhất của cá tra phi lê ở châu Âu sẽ bị đóng cửa. Chuỗi cung ứng đứt gãy do hậu cần đình trệ,
Năm 2022, nhu cầu thị trường bùng nổ sau 2 năm kìm hãm, sản xuất trong nước không đủ đáp ứng. Đặc biệt là trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine dẫn đến hàng loạt biện pháp trừng phạt của các nước đối với kinh tế và thương mại của Nga. Kể từ sau chiến tranh Nga - Ukraine, EU đã ban hành 7 lệnh trừng phạt kinh tế và thương mại Nga, trong đó có lệnh cấm nhập khẩu thủy sản của Nga, trong khi Nga là nhà cung cấp cá trắng lớn nhất cho thị trường này.
Nhập khẩu trực tiếp từ Nga chiếm 17% cá tuyết của EU, 19% cá minh thái Alaska và 19% nguồn cung cá tuyết chấm đen của quốc gia này. Nhập khẩu cá đánh bắt của Nga đã được tái chế ở Trung Quốc chiếm hơn 11% tổng lượng cá tuyết, 3% cá tuyết chấm đen và 37% nguồn cung cá minh thái Alaska của EU.
Thiếu nguồn cung cá thịt trắng nguyên liệu cùng với lạm phát kỷ lục tại EU tạo cơ hội lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam. Ưu đãi thuế quan EVFTA sẽ phát huy thêm lợi thế cho cá tra Việt Nam vào EU trong năm 2022.
Tính đến giữa tháng 7/2022, tất cả các thị trường trong EU đều tăng mạnh nhập khẩu cá tra Việt Nam, mức tăng thấp nhất là 25%, mức tăng cao nhất là gần 6 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Top 5 thị trường lớn nhất trong khối gồm Hà Lan tăng 72% và chiếm 30% xuất khẩu cá tra sang EU, Đức tăng 107%, chiếm 12%, Tây Ban Nha tăng 75% và chiếm gần 10% %, Bỉ tăng 92% và chiếm tỷ trọng 9,7% và Ý tăng 90% và chiếm gần 8% tỷ trọng…
Hơn 93% giá trị xuất khẩu cá tra sang EU là cá tra phile đông lạnh (mã HS 0304) với giá trị 113,5 triệu USD, tăng 94% so với cùng kỳ. Sản phẩm cá tra đông lạnh (mã HS 0303) chiếm khoảng 4,4%, còn lại là cá tra chế biến chiếm 1,6%.
Với cơ hội thị trường và lợi thế từ EVFTA, dự báo xuất khẩu cá tra sang EU nửa cuối năm sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh và cả năm 2022 sẽ thu về 200 triệu USD ngoại tệ, tăng 90% so với cùng kỳ năm ngoái. % so với năm 2021.